Arıcılık Nedir, Nasıl Yapılır ?

Ülkemizde arıcılık giderek popüler bir meslek haline gelmeye başladı. Özellikle son yıllarda, devletin arıcılığa yönelik verdiği teşvikler, genç çiftçi hareketi, meslek edindirme kursları gibi uygulamalar bu süreci daha da cazip hale getirmiş durumda.

Türkiye’de 2023 yılı TÜİK verilerine göre ülkmeizde  bal üretimi 114.889 ton iken Arılı Kovan sayısı 9.224.881 adettir.Türkiye'de arıcılık yapan işletme sayısı 100.399 adet olup, balmumu üretimi ise 3.971 ton olarak gerçekleşmiştir.

Türkiye’de en çok bal üreten İller sırasıyla Ordu, Adana, Muğla, Sivas ve Kocaeli oldu. 

Dünya bal üretiminde Çin’den sonra en önemli ikinci üretici Türkiye’dir  Bu istatistikler,  ülkemizde arıcılık mesleğinin yaygın olarak yapıldığını göstermektedir.

Dünyadaki arı ırklarının 22'si Türkiye de bulunmaktadır.  Aynı zamanda Avrupa'daki endemik bitkilerin üçte biri ülkemizde yetişmektedir.  Bu yüzden, Türkiye arıcılık yapmaya son derece elverişli coğrafik şartlara sahip bir ülkedir.

Diğer yandan,  gençler arasında işsizlik oranının yükselmesiyle birlikte, alternatif meslek alanlarına yönelen gençler için arıcılık  tercih edilen bir uğraş haline gelmiş durumda.

Arıcılık yapmaya karar veren gençlerimiz nereden ve nasıl başlamalıdır?

Arıcılık   iş için gerekli olan koşullar nelerdir? Gibi soruları akıllara getirmektedir.

Bu makalemizde tüm bu sorulara cevap verilmeye çalışılmıştır.

Arıcılık Nedir ?

Arıcılık, balarısı kolonilerinin beslenmesi ve bakımı ile arı ürünleri elde edilerek zirai kazanç sağlanan meslektir. Arıcılıkta,  bal üretiminin yanında, balmumu, polen, arı sütü, arı zehiri ve propolis gibi arı ürünleri de üretilebilir. Diğer yandan , ana arı  ve kabarmış petek üretimi, arı çoğaltma gibi faaliyetler de yapılmaktdır.

Arıcılık genellikle  coğrafi konumu ve ekolojisi bu işe uygun yerlerde yapılır. Eğer arı kolonileri bütün yıl aynı arılıkta tutularak bakımları yapılırsa buna "sabit arılıcılık" denir. Eğer arı kolonileri bal toplanma ayları olan yaz aylarında, daha çok kaynaklarının olduğu bölgelere taşınıp yapılıyorsa  "gezginci (seyyar)  arıcılık" denir.

Arıcı ise  Kendi başına ve belirli bir süre içerisinde, arılı kovan hazırlama, ana arı, oğul arı ve arı ürünleri üretme, arı kolonisinin bakım, beslenme, arı ürünleri hasadı, arıcılık araç, gereç ve ekipmanlarının bakım ve onarım işlemlerini yapma bilgi ve becerisine sahip nitelikli kişi demektir. 

Arıcı, işletmenin genel çalışma prensipleri doğrultusunda, araç, gereç ve ekipmanları etkin bir şekilde kullanarak, işçi sağlığı, iş güvenliği ve çevre koruma düzenlemelerine ve mesleğin verimlilik ve kalite gerekliliklerine uygun olarak şu işleri yapar.

Arıcıların Genel Olarak Yaptığı Başlıca İşler

1. Arı Kovanlarının Kurulumu ve Bakımı:

   • Kovanların yerleşimi, yönü ve güvenliğinin sağlanması.

   • Kovan temizliği, onarımı ve dezenfeksiyonu.

   • Eskiyen peteklerin yenilenmesi, temel petek verilmesi.

2. Koloni Yönetimi ve Gelişiminin Takibi:

   • Yavru alanlarının kontrolü, koloni gücünün izlenmesi.

   • Ana arı varlığı ve kalitesinin kontrolü.

   • Kolonilerin bölünerek çoğaltılması (bölme işlemleri).

   • Ana arı üretimi ve çiftleştirme faaliyetleri.

3. Besleme Faaliyetleri:

   • İlkbahar ve sonbahar dönemlerinde kek ve şurup ile destekleme.

   • Vitamin ve protein takviyeleriyle koloni bağışıklığının artırılması.

   • Kuraklık, açlık, yağmacılık gibi risklerde acil müdahaleler.

4. Hastalık ve Zararlı Mücadelesi:

   • Varroa, nosema, Amerikan yavru çürüklüğü gibi hastalıklarla mücadele.

   • Biyolojik ve kimyasal yöntemlerle ilaçlama (yasal sınırlar içinde).

   • Kovanlarda hijyen ve enfeksiyon riskine karşı önlemler.

5. Bal ve Diğer Arı Ürünlerinin Üretimi ve Hasadı:

   • Bal sağımı, süzme ve dinlendirme işlemleri.

   • Polen, propolis, arı sütü ve arı zehri üretimi.

   • Hasat sonrası ürünlerin sınıflandırılması, saklanması ve ambalajlanması.

6. Arıların Taşınması (Göçer Arıcılık):

   • Nektar ve polen kaynaklarını takip ederek arıların uygun floraya taşınması.

   • Uygun taşıma teknikleri ve ruhsat işlemleri.

7. Kışlatma Hazırlıkları:

   • Kolonilerin kışa güçlü girmesi için sonbahar beslemeleri.

   • Kovan izolasyonu ve yer seçimi.

   • Zayıf kolonilerin birleştirilmesi.

8. Kayıt Tutma ve Takip:

   • Koloni sayıları, üretim verileri, hastalık gözlemleri gibi bilgilerin not edilmesi.

   • Ana arı değişim tarihleri, ilaçlama zamanları gibi kayıtların tutulması.

9. Eğitim, Gelişim ve Mevzuata Uyum:

   • Yeni teknikler, kovan sistemleri ve ırklarla ilgili eğitimlere katılma.

   • Tarım Bakanlığı, Arı Yetiştiricileri Birlikleri veya kooperatiflerin düzenlemelerine uyma.

   • Gıda güvenliği ve arıcılık mevzuatına uygunluk sağlama.

10. Pazarlama ve Satış:

• Bal ve diğer arı ürünlerinin doğrudan satışa sunulması.

• Yerel pazar, kooperatif, e-ticaret ya da markalaşma çalışmaları.

Arıcılığa  Nasıl Başlanır?

Arıcılığa başlamak için kesin olarak belirlenmiş hiç bir şart yoktur. Süreç tamamen kişinin isteğine bağlı olarak gelişir. Şayet bu yönde bir istek ve motivasyonunuz varsa hemen bir arı kolonisi satın alarak bu mesleğe adım atabilirsiniz.  Ancak, arıcılık faaliyetini sürdürebilmek için bazı koşulların mevcut olması gerekmektedir. Bunlar;

1. Arıların yaşayabilmesi için uygun coğrafi şartlar gerekir. Arıların gıda kaynağı çiçektir. Yaşadığınız ortamda yeterli miktarda  çiçek popülasyonu  varsa rahatlıkla arıcılık yapılabilir. Bazen şehir merkezlerinde bile arıcılık yapanlar vardır. Amerika gibi bazı ülkelerde apartmanların balkonu ya da çatılarında sıkça arıcılık yapanlara rastlanmaktadır.
2. Arılık Yerinin Belirlenmesi
   - Arılık için, güneye bakan, rüzgardan korunaklı, su kaynağına yakın, tarım ilaçlamasından uzak alanlar tercih edilmelidir.
   - Arılığın yerleşim yerlerinden uzakta, ama ulaşımı kolay olması gerekir.
   - Gölgelik alanlar ve doğal rüzgar kesiciler kullanılabilir.
   
3. Arıcılıkla İlgili Mevzuat ve Kayıt Sistemi
   - Kovanlar ilçe tarım müdürlüğüne kayıt edilmelidir.
   - Arıcı kimlik kartı alınmalıdır.
   - Gezginci arıcılık için yol izin belgeleri alınmalıdır.
   - Arıcılık destek programları ve kooperatif üyelikleri takip edilmelidir.
   
4. Arıcılığa başlamak için gerekli olan kovan sayısı asgari 1’ dir. Birkaç tane  kovan ve gerekli ekipmanları satın almakla birlikte arıcılık faaliyetine başlanabilir.
5. Arıcılık mesleğini başarılı bir şekilde yapabilmek için gerekli olan; bilişsel, duyuşsal, fiziksel ve psikomotor özellikler.

   Arıcılık, bilgi, emek ve doğayla güçlü bir bağ gerektiren özel bir meslektir. Bu meslekte başarılı olabilmek için arıcıların sahip olması gereken bazı temel özellikler üç ana başlık altında toplanabilir: bilişsel, duyuşsal ve fiziksel özellikler.

   Bilişsel özellikler, arıcının arı biyolojisi, koloni yönetimi, arı hastalıkları, mevsimsel bakım uygulamaları ve arı ürünleri gibi konularda bilgi sahibi olmasını gerektirir. Aynı zamanda doğru gözlem yapabilme, problem çözebilme ve planlama gibi zihinsel beceriler de bu kapsamda önemlidir.

   Duyuşsal özellikler, arıcının doğaya, arılara ve üretime karşı duyarlılığını yansıtır. Sabır, sorumluluk bilinci, dikkat, temizlik alışkanlığı ve öğrenmeye açıklık gibi tutumlar, arıcılığın uzun soluklu ve sürdürülebilir bir şekilde yapılmasını sağlar.

   Fiziksel özellikler ise arıcının açık havada çalışmaya uygun olması, el-göz koordinasyonunun güçlü olması ve uzun süre ayakta kalabilecek, kovan taşıyabilecek fiziksel dayanıklılığa sahip olmasını içerir. Ayrıca arı sokmalarına karşı ciddi alerjisi olmaması da önemli bir faktördür. 

 Psiko-Motor Özellikler Arıcılık mesleğinde başarı, arıcının el-göz koordinasyonu, ince motor becerileri, dikkatli ve kontrollü hareket yeteneği, beden dengesi, fiziksel dayanıklılık, uzun süre konsantrasyon sağlama ve görsel ayırt etme gibi psiko-motor becerilere sahip olmasına bağlıdır. Bu beceriler, kovanla çalışma, ana arıyı bulma, larva transferi gibi hassas işlemlerde hem arı sağlığını korumak hem de verimli üretim yapmak açısından kritik öneme sahiptir.

Tüm bu boyutlar birlikte değerlendirildiğinde, arıcılık yalnızca bir üretim faaliyeti değil; bilgi, emek ve doğa sevgisinin birleştiği anlamlı bir yaşam biçimidir.

4. Arıcılık yapmak için gerekli olan ekipmanlar

• Kovan: Ülkemizde genel olarak langstrot tipi arı kovanı bulunmaktadır. 10 çerçeveli olan bu kovanlar iki katlı olmaktadır. Alt kat kuluçkalık olarak ve üst kat ise ballık olarak geçmektedir. Kolonileri çevre koşullarından korumak ve etkin üretim amacıyla kullanılır.
• Maske: Arılardan bizi korumaya sağlayan ve sokmasını engelleyen bir malzemedir. Arı sokmasına karşı arıcıyı korumak için tüm bedeni kapatan beyaz giysidir.
• Körük: Arıcının en büyük silahı bu olsa gerek. Arıları sakinleştirmek için içerisinde kâğıt, talaş vs yakılarak dumanı kullanılır.
• Eldiven: Arılara müdahale ederken elimizi sokmaması için kullanılmaktadır. Elleri arı sokmasına karşı korumak amacıyla kullanılır.
• El Demiri: Çerçevelerin arasını açmak başta olmak üzere kovan açarken kullanılır.
• Ana Arı Izgarası: Kuluçkalık ile ballık arasına konularak ana arıyı alt kata hapsetmeyi sağlar.
• Şurupluk (şerbetlik): Arıları beslemek için kovan içinde veya üstünde şurup vermek için kullanılır.
• Mahmuz: Çerçeveye gerilen teli temel peteğe gömmek veya bağlamak için kullanılır.
• Sır Bıçağı (Tarağı): Süzülecek balların sırlarını açmada kullanılan bıçak veya tarak şeklindeki alettir.
• Çerçeve Teli: Temel peteği çerçeveye sağlamca tutturmak için takılan paslanmaz teldir.
• Temel Petek: Kalıba dökülen balmumundan hazırlanan, çerçeveye takılan mum levhadır.
• Ana Arı Kafesi: Taşıma esnasında, ana arı yanında kek ve işçi arıların da konulduğu kafestir.

Bu temel malzemelerin dışında işini daha da büyütmek ve profesyonel yapacak olanlar için bir takım ekipmanlar da  söz konusudur.

Arıcılık Yapmak için  Belge Almak Gerekli mi?

Arıcılığa başlamak için böyle bir belge mecburiyeti yoktur. Ancak devletin verdiği bazı arıcılık desteklerinden  yararlanmak için bu belgeye ihtiyaç vardır. 

Arıcılık İyi Para Kazandırır mı? 

Arıcılık, sadece bal üretmekten çok daha fazlasını içerir. Polen, propolis, arı zehiri, ana arı üretimi ve petek gibi ürünlerle de gelir elde etmek mümkündür. Ancak, arıcılık kolay para kazanılacak bir iş değildir; ciddi emek, düzenli çalışma ve titizlik gerektirir. Başarılı olabilmek için disiplinli ve çalışkan olmak şarttır.

Arıcılıkta giderler de önemli bir yer tutar; arı bakımı, hastalıklar, ekipman ve diğer maliyetler karşınıza çıkacaktır. Hemen kar beklemek doğru olmaz, çünkü kar elde etmek için koloni sayısının artması ve çeşitlenmiş ürünler üretme aşamasına gelmek gerekir. Bu nedenle arıcılığı üç aşamada ele almak daha doğru olacaktır.

Arıcılıkta 3 Dönem:

1. Acemilik Dönemi: Bu aşama, arıcılığın öğrenildiği ve tecrübelerin kazandığı ilk süreçtir. Yeni başlayanlar genellikle 4-5 kovanla işe başlar ve bu dönem, kişinin bu meslekte ne kadar başarılı olabileceğini gösterir.

2. Amatör Arıcılık Dönemi: Bu dönemde arıcı, bal dışında polen ve propolis gibi ürünler üretmeye başlar. Koloni sayısını artırır, arı bölmeyi, oğul almayı, hastalıklarla mücadeleyi öğrenir. Kendi ana arısını üretir ve deneyimlerini paylaşmak için sosyal medya ya da arıcılar birliğine katılır. Ayrıca, devlet desteklerinden yararlanabilir.

3. Profesyonel Arıcılık Dönemi: Profesyonel düzeye ulaşmak uzun bir süreçtir. Bu aşama, büyük deneyim ve sabır gerektirir. Profesyonel arıcılığa geçmek her arıcı için kolay değildir, ancak bu aşamaya ulaşanlar sektörün zirvesindedir.

Profesyonel arıcılar sadece arıcılık işiyle uğraşırlar . 7/24 saat  tüm mesailerini bu iş için harcarlar. Çünkü tüm gelirlerini artık  buradan kazanmaktadırlar. Arıcılık dünyasında saygı duyulan bir kişilik haline gelmişlerdir. Koloni sayısı 100’ün katlarıyla ifade ediliyordur. Mutlak şekilde gezginci  arıcılık faaliyetinde bulunuyorlardır. Bunun sonucu olarak ta arıcılıktan hatırı sayılır maddi kazanç sağlayabilecek duruma gelmişlerdir. 

Profesyonel arıcıların kişilik yapıları farklıdır. Oldukça dakik ve titiz insanlardır. Çok çalışmak onların doğasında vardır. Sizde bu düzeye gelmek istiyorsanız  Konuyla alakalı makalemizi okumanızı  tavsiye ederiz. 

Osman ALBAYRAK 

Artvin Arıcılık