Propolis Nedir, Nasıl Üretilir?

Propolis, Covid-19 virüsünün 2019 yılı sonundan itibaren Dünya’da pandemiye dönüşmesiyle birlikte  oldukça popüler hale geldi. Bu ölümcül virüsle yürütülen savaşta, bilim insanları bir taraftan ilaç ve aşı üretme çabalarını sürdürürken, diğer yandan doğal yollarla virüse karşı hangi ürünün daha etkili olacağı arayışları da hız kesmeden devam etti ve sonunda mucizevi arı ürünü Propolisin bu mücadelede oldukça etkili sonuçlar doğurduğu anlaşıldı.

Propolisin kanser başta olmak üzere pek çok hastalığın tedavisinde işe yaradığı  yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda ortaya çıkmıştır.

Propolisin faydaları ile ilgili daha çok bilgiye ulaşmak için aşağıdaki makaleyi okumanızı şiddetle tavsiye ederiz.

Arıcılar, son yıllarda Propolise karşı artan talebi karşılamak üzere bal, polen ve arı sütünün ışında  bu ürünün  üretimine de yönelmişlerdir.  

Bu makalemizde, mucizevi arı ürünü  Propolisin ne olduğu ve  üretim tekniklerinden söz edilmektedir.

Propolis Nedir?

Propolis, arıların bitkilerin tomurcuk ve gövdelerinden topladığı reçinemsi maddeleri işlemesiyle ürettikleri bir arı ürünüdür.

Propolisin içeriğinde %50 reçine ve zamksı maddeler, %30 bitkisel mumlar, %10 esansiyel yağlar, %5 polen ve %5 organik bileşikler ve mineral maddeler mevcuttur.

Propolis,  insanların dikkatini tıbbı açıdan binlerce yıl önce çekmiş ve bu mucizevi arı ürünü eski çağlarda Avrupa ve Kuzey Afrika’da, Mısır, Yunan ve Romalılar tarafından  yaygın olarak kullanılmıştır.

Propolisi, Mısırlılar bazı hastalıkların tedavi edilmesi ve ölülerin mumyalanmasında, Yunanlılar ve Romalılar da deri apselerini iyileştirmede yüzyıllarca ilaç olarak kullandılar.

Arılar Propolisi Hangi Bitkilerden  Elde Eder?

Arılar Propolisi, daha çok  Göknar, Akçaağaç, Kızılağaç, Huş, Kestane, Okaliptüs, Fındık, Çam, Kavak, Meşe, Erik, Söğüt, Ihlamur ve Karaağaç gibi botanik kaynaklardan elde etmektedir. Bu tip propolis kaynaklarının olmadığı ve az olduğu ortamlarda ise diğer kaynaklara yönelmektedir

Türkiye’de üretilen propolisin kimyasal yapısının aydınlatılmaya çalışıldığı bir çalışmada toplanan propolis örneklerinin GC-MS ile kimyasal analizi yapılmış, örneklerde 24 farklı bileşik tespit edilmiştir

Arılar Propolisi Niçin Üretir?

Arılar propolisi insanlar kullansın diye değil, kendi dünyalarında bazı amaçlarını gerçekleştirmek  için  kullanırlar; Bunlar; 

• Kovan iç yüzeyinin bazı kısımlarının onarılması
• İçinde yaşadığı ortamı zararlı unsurlara karşı korumak
• Kovan içinde sterilizasyonunu sağlamak
• Kovanın hava aldığı delik, yarık ve çatlakların kapatılması, 
• Bal koyacağı  peteklerinin  inşa edilmesi ve onarılması, 
• Kovana girip ölen  zararlı böceklerin kokmaması için mumyalamak 
• Çerçevelerin birbirine  bağlanması, 
• Dışarıdan gelecek tehlikelere ve soğuklara karşı kovan giriş deliğinin daraltılması, 
• Petek gözlerinin ana arı yumurtlamadan önce temizlenip cilalanması,
• Kovanın içerisinde bir yerden bir yere yürümek için köprü ve merdiven yapılması

Arılar Propolisi Nasıl  Üretir?

Propolis seferine çıkan arı, önce mandibulaları (başın iki yanında yer alan çene kısmı) ile propolisi bitkiden çekerek koparır. Ağızda nemlendirip yumuşatarak ve bu sırada bazı enzimler ekleyerek pelet haline getirir ve peleti ön bacaklarını kullanarak arka bacaklarındaki polen sepetine aktarır. Polen sepetine aktarma işlemini kaynakta veya havada uçarken yaklaşık 15–60 dakika içinde tamamlar.

Propolis yüklü arı kovana geldiğinde ayaklarını kullanarak sıkıca peteğe tutunurken; koloni yönetiminden sorumlu olan 10-21 günlük genç işçi arılar mandibulalarıyla asılarak propolisi taşıyıcı arının polen sepetinden alırlar ve bir müddet çiğneyip bal mumu ve çene salgı bezlerinden enzim de  ilave ederek propolis haline dönüştürür ve   ihtiyaç duyulan yerlerde kullanırlar.

Propolis Üretimine Başlamadan  Önce Bilinmesi Gerekenler

• Bir arıcının propolis üretimine karar verebilmesi için konuyla alakalı gerekli  bilgi, donanım  ve ekipmana sahip olması  gerekir.

• Propolis üretilmesi düşünülen kolonilerin güçlü olması gerekir. Zayıf kolonilerin propolis üretme kapasitesi düşük olduğu gibi, oluşacak hava sirkülasyonundan  dolayı yavru çürüklüğü hastalığına yakalanma riski de artmaktadır.

• Propolis üretmek  isteyen kişilerin uygun arı ırkıyla çalışmasında fayda var. Bu anlamda ülkemizdeki arı ırkları içerisinde kafkas arı ırkının  diğer ırklara göre daha çok propolis biriktirme içgüdüsüne  sahip olduğu bilinmektedir. 

• Bir kovandan toplanan propolis miktarı da değişir. Literatürdeki kaynaklar incelendiğinde ortalama bir kovanın çevresel şartlar  ve koloni gücüne bağlı olarak  propolis üretme kapasitesi 50–200 gr  arasında olmakla  birlikte , özellikle Brezilya gibi ülkelerde bu amaçla üretilmiş kovanlarda 2 kg a kadar bu miktarın çıktığı belirtilmektedir.

• Arıların  propolis kaynağı olarak kullandıkları başlıca bitkiler çam, huş, kavak ve türleri, at kestanesi, kara ağaç, meşe, dişbudak, akçaağaç, fındık, kızılağaç, erik, söğüt, okaliptus, kestane, ıhlamur, akasya, göknar  gibi ağaçsı bitkilerdir. Bu bakımdan ,  propolis üretimi için bu tip bitki kaynaklarına sahip bulunan bölgeler seçilmelidir.

• Propolis üretmek için, sanayii ve değişik üretim  merkezlerine, asfalt  kaplama olan ana yollara uzak doğal coğrafik ortam seçilmelidir. Arıların çevreden propolis alamadıkları  zamanlar çeşitli boya, asfalt ve mineral yağları içeren maddeleri kullanmak amacıyla toplamak zorunda kalmaları, propolisin farmakolojik kullanımını tehdit etmekte ve bu toksik bulaşmalar propolis kalitesini düşürmektedir.

• Arıların genel olarak en çok propolis üretimine yöneldikleri mevsim    sonbahar olsa da, her mevsim propolis üretimi yapılabilir. Bu açıdan, arıların belli bir güce ulaştıkları  durumlarda ilkbahar mevsimiyle birlikte  süreç başlatılabilir.  Fakat  propolis toplama sürecinin başlatılmasıyla birlikte kovanda kalıntı  bırakan antibiyotik türü   ilaç kullanımının yapılmaması gerekir.

• Propolis üretiminde uygun kovan ve materyal kullanılmalıdır. Brezilya gibi ülkelerde propolis üretimi için tasarlanan özel kovanlar kullanılmaktadır.  

PROPOLİS ÜRETME TEKNİKLERİ

Arıcılar tarafından Propolis üretme amacıyla farklı teknikler kullanılmaktadır. Şimdi bu teknikleri ele alalım.

1 . Izgara Tekniği ( Propolis Izgarası ) 

Propolisi en temiz ve pratik  toplama tekniği kovanların üzerine konan plastik propolis tuzaklarının kullanılmasıdır. Zira yapılan çalışmalar, kovan üst kısımlarından elde edilen propolislerin daha kaliteli, temiz ve doğal olduğunu göstermektedir.  Bunun için;

1. Propolis üretim amacıyla kullanılacak plastik tuzaklar; oldukça hijyenik, kaliteli, esnek ve lisanslı olmasına dikkat ediniz
2. Plastik ızgaraları,  arıların en güçlü olduğu,  Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos ayı gibi yerleştirin
3. Tuzakları koyarken, deliklerin geniş kısımları aşağıya baksın
4. Plastik ızgaraların üstüne kovan kapağı haricinde  herhangi bir örtü örtmeyiniz
5. Arıların daha büyük bir hırsla propolis örmeleri için,  kovan kapağından içeriye  ışık girmesini sağlayınız. Bunun için bir pencere yapabilirsiniz. Kovan, ne kadar çok ışık alırsa, arıların propolis yapma arzusu o denli artacaktır.
6. Kovan kapağından ışığın yanında, azda olsa  havanın girmesi sağlanabilir. Ancak hava delikleri,  arıların üşümelerine yol açmayacak büyüklükte ve  hava sıcaklığının yüksek seyrettiği durumlarda kullanılmalıdır
7. Arılar, dışarıdaki  ortamın ve mevsimin uygun olması halinde bu delikleri belli bir süre sonra kapatacaklardır. 
8. Delikleri  propolis dolan tuzaklar  alınarak derin dondurucuda bir müddet  bekletilir. Daha sonra tuzaklar eğilip bükülerek propolisin deliklerden dökülmesi  sağlanır.
9. Propolis tuzakları iyice temizlendikten sonra tekrar kullanılabilir.
10. Dikkat! Propolis üretimi yapılan dönemde koloniye hiç bir şekilde ilaç kullanılmaz 

2. Kovan Yan Duvarına Propolis Tuzağı Yerleştirilmesi

En verimli propolis toplama tekniklerinden birisidir. Daha çok  Brezilyalı üreticilerin kullandığı propolis üretim tekniğidir.  Yöntemde kovanın yan duvarında yaklaşık 6*30 cm ölçülerinde bir kanal açılır. Kanal içerine sert ağaçtan yapılmış ve içerisi en fazla 4 mm genişliğinde kanallar açılmış ahşap materyal  yerleştirilir. Arılar hemen boşlukları propolis ile kapatmaya başlayacaklardır.

Yaklaşık 10 gün sonra delikler tam olarak kapandığında tuzaklar  çıkartılır ve propolisler hasat edilir ve varsa yedek kapan tekrar kovana yerleştirilir. Yoksa da temizlendikten sonra tekrar gerisin geriye tuzak yerine takılır.

Bu yöntemde propolis hasadının pratik oluşu, elde edilen propolis içinde balmumu miktarının göreceli olarak az olması, sıcak zamanlarda kovan havalandırmasına faydasının olması, kısa sürede temiz propolis elde ediyor olması, kapandan üretilen propolisin daha yüksek fiyattan alıcısının olması ve diğer yöntemlere göre daha fazla propolis üretmeni imkân sağlaması  bu tekniği üstün kılan özelliklerdir.

Bu yöntemde dikkat edilmesi gereken önemli husus ise arıların üşütme ihtimalinin olması nedeniyle koloni ve özellikle yumurta stoğunda değişik sorunların ortaya çıkma durumudur.

3. Kovan İç Yüzeylerinin Pürüzlü Yapılması

Kovan iç yüzeylerinin pürüzlü yapılması da arıları propolis üretimine teşvik eder. Kovanlar üretilirken, yan duvarlara  4*4 mm yi geçmeyen yarıklar açılır. Arılar bu yarıkları propolis ile doldurular. Daha sonra biriken propolisler kazınarak alınır. Yapılan bir bilimsel çalışmada Arıların 0,1 ila 3,5 mm arasındaki boşlukları doldurmak için sadece propolis kullandığı, 3,5 ila 10 mm arasındaki boşlukların ise propolis ile karıştırılmış balmumu veya sadece balmumu ile doldurulduğu tespit edilmiştir. Diğer yandan arıların,  kovan üst kısımlarında ısı kaybı nedeniyle  daha çok propolis biriktirme eğiliminde oldukları gözlemlenmektedir.

Kovan iç yüzeyine ızgara  yerleştirerek de propolis üretilebilir.   Arılar ızgaradaki boşlukları propolis ile doldurur , olgunlaşma söz konusu olunca da ızgara kovandan alınarak  propolisler toplanır.

Üretimi sırasında kovan iç yüzeylerinin pürüzlü yapılması  uygulanan  farklı bir tekniktir. Arılar pürüzlü yüzeyleri propolis  ile kaplarlar ve daha sonra kazınarak biriken bu propolisler alınır.

DİKKAT: Elde ettiğiniz ham propolislerin tüketimi zor olduğundan bazı işlemlerden geçirilmesi gerekmektedir. Şayet evinizde kendi  propolisinizi yapıp kullanmayı yada satmayı  düşünüyorsanız, bunun nasıl yapıldığına dair daha önce yayınlamış olduğumuz makalemizi okumanızı tavsiye ederiz. 

Bol ve bereketli bir sezon geçirmeniz dileğiyle…

www.ariciyim.com

İletişim: ariciyim.com@gmail.com