Bal Hasadı Nasıl Yapılır

Bal hasadı, diğer bir adıyla “bal sağımı“arıcılık dünyasının en heyecan verici olaylarından  birisidir. Bütün yıl yapılan hizmetin karşılığını almak elbette bir arıcının en doğal hakkıdır ve bu son derece mutluluk vericidir.

Türkiye’de bal hasadı zamanı , yöreden yöreye değişmekte birlikte genel olarak Haziran ayı itibariyle başlayan bir süreçtir.

Tüm arıcılık işlemlerinde olduğu gibi bal hasadı da titizlik isteyen bir çalışmadır. Bir arıcı ne zaman ve ne şekilde bal hasadı yapacağını çok iyi bilmeli çalışma yaparken oldukça titiz ve  dikkatli davranmalıdır. Aksi takdirde yapacağı küçücük bir hata pahalıya mal olabilir.

O halde bal hasadı ne zaman ve ne şekilde yapılmalı? Bu konuda dikkat edilecek hususlar nelerdir? Gelin bu soruların cevaplarını bir güzel öğrenelim.

Bal Hasadı Ne Nedir?

Bal hasadı, diğer bir adıyla bal sağımı;  bal arılarının kovanlarına depoladıkları balların belirli bir olgunluk düzeyine ulaştıktan sonra, arıların ihtiyacı olan kısmını kovanda bırakıp, diğer kısmının  kovandan alınması eylemidir.

Bal Hasadı Ne Zaman Yapılır ?

Balın hangi mevsimde alınacağı yöreden yöreye değişir. Örneğin, ülkemizin güney kesimlerinde Mayıs ayı içerisinde bile bal hasadı yapılabilirken, Doğu Anadolu gibi yüksek bölgelerde bu süreç Temmuz sonu gibi başlamaktadır. Dolayısıyla bir arıcı,  kendi ballarını bulunduğu yöreye göre hasat eder.

Yıl içinde bir kovandan birkaç kez bal hasadı yapılabilir. Özellikle gezginci arıcılar, farklı bölgelerdeki nektar dönemlerini takip ederek yıl içinde birden çok bal hasadı elde etmeye çalışırlar.

Balın kovandan  alınabilmesi için olgunlaşması gerekir.  Olgunlaşmış balın içeriğindeki su oranı en fazla % 21’dir. % 17 su oranı bir bal için en ideal ölçüdür. Böyle bir bal, kimyasal ve fiziksel  özelliği  bozulmadan uzun yıllar  saklanabilir.

Kovandaki balın olgunlaştığını anlamanın bir başka  yolu çerçevelerin yaklaşık olarak 2/3 nün arılar tarafından  sırlanmış olmasıdır. Sırlanan bal artık olgunlaşmıştır ve kovandan alınabilir.

Balın erken hasat edilmesi yanlıştır. Erken hasat edilen balın içerisindeki su oranı yüksek olacağından, belli bir süre sonra balda ekşime ve bozulma söz konusu olabilir. Bunu önlemek için, balın olgunlaşması gerekir. Ya da mecburen hasat edilecekse, bu şekilde hasat edilen ballar geniş kaplarda, arıların ve diğer canlıların giremeyeceği ortamlarda üstü açık kaplarda belli bir süre tutularak balın içerisindeki   suyun buharlaşması sağlanabilir.  

Bal Hasadı Günün Hangi Saatinde Yapılmalı ?

Bal hasadının , her ne kadar arıcılar tarafından sabahın erken saatleri ve akşam üstü yapılması  tavsiye  edilse de . Havanın açık olduğu günün herhangi bir saatinde bal yapılabilir. Ancak, bunu yaparken uzun süre kovanların açık kalması yağmacılığa yol açacağı için hızlı ve dikkatli bir şekilde hareket edilmelidir.

Bal Hasadına Başlamadan Önce Yapılması Gerekenler?

• Hangi kovanların hasat edileceği önceden belirlenmelidir

• Bal hasadı için gerekli ekipman ve ortam  (Çerçevelerin konacağı boş kaplar, körük, arıcı fırçası, hasat için yardımcı olacak en az bir kişi, hasat edilen balların depolanacağı kapalı bir mekan)  önceden hazırlanmalı.

• Bal hasadı için bir plan yapılmalı (Ne zaman yapılacak, hava durumu nedir? Hangi kovanlardan başlanacak vb)

Bal Hasadı Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Bal hasadı en az iki kişi tarafından yapılmalıdır. Bir kişinin tek başına hızlı bir şekilde bal hasadı yapması zordur. Uzun süre kovan açık kalacağından yağmacılık olayı baş gösterebilir. Bu yüzden, imkan varsa en az iki kişi bu işlemi birlikte gerçekleştirmelidir.

• Sağım yapılacak kovana üst taraftan duman verilmeli ve bir 1-2 dakika beklendikten sonra kapak açılmalıdır. Bu şekilde hem arılar sakinleşmiş olacak hem de üst taraftan duman verileceği için arılar alt katlara doğru ineceklerinden rahat bir sağım gerçekleşecektir.

• Hasat  yaparken,  balda koku oluşturacak, tezek türü yakıtlar körük yakımında kullanmamalı. Bunun için mısır koçanı en ideal olanıdır. 
• Sağım yapılacak kovanı çok fazla dumana boğmak doğru değildir. Bu durum  arıları rahatsız edeceği gibi, balda istenmeyen kokunun oluşmasına da yolaçar. Bunun için kovana birazcık duman verdikten sonra,  birkaç dakika arıların sakinleşmesi beklenir ve sağım işlemine geçilir.

• Bal hasadı, kovanın ön tarafından değil, arka kısmından  yapılmalı arıların uçuşu engellenmemelidir.

• Sağım  yaparken sakin, aynı zamanda hızlı (seri) hareket edilmeli: Arılar sakin arıcılardan hoşlanır. Özellikle bal hasadı yaparken sakin ve seri hareket edilmelidir. Gürültülü ve telaşlı hareket edilmesi arıları kızdırdığı için  saldırganlık eğilimleri artabilir. Bu yüzden bal sağımı yapacak kişiler  sakin ve hızlı hareket etmelidir.
• Ballıktan alınan çerçeveleri silkerken ve süpürürken dikkatli olun ! Kovandan tek tek alınacak çerçeve önce kovan içine ya da önüne silkelenmeli, daha sonra kalan arılar yumuşak bir süpürge ya da fırça ile süpürülmelidir. Arılar,   çıkartılacak çerçeveler üzerine silkelenmemesi gerekir. Şayet bu hususa dikkat edilmezse , aynı arı birkaç kez silkeleneceği için örselenip zarar görebilir. Bunun için önceden kovan önüne serilen bir bez ya da çuval üzerine silkeleme yapmak daha iyi  olacaktır.
• Kovandan alınan ballı çerçeveler vakit kaybetmeden önceden hazırlanan kabın içine konmalı ve yağmacılığa mahal vermemek için kapak çabucak kapatılmalıdır.
• Hasat yaparken etrafa bal bulaştırmayın: Kimi pasaklı arıcılar, sağım yaparken her tarafa bal bulaştırarak büyük bir kargaşaya yol açarlar. Dikkat edilmezse bu durum yağmacılığa sebep olur ve kolonilerde ciddi kayıplar meydana gelir.
• Soğuk ve sabahın erken saatlerinde bal hasadı yapmak: Bazı arıcılar sabahın erken saatlerinde ya da soğuk havalarda bal hasadı yapmayı tercih etmektedirler. Bu uygulamanın her ne kadar yumurtaların üşümesi açısından riski olsa da , sağladığı kolaylıklar da mevcuttur. Bunun için soğuk havada bal hasadı yapılacak kovanın üst örtüsü kaldırılır. Üst katta üşüyen arıların tamamı belli bir süre sonra kuluçkalığa toplanır. Böylece arılardan boşalan ballık rahatlıkla kovandan alınır.
• Bal sağımı yaparken yağmacılığa yol açmayın: Uzun süre bal sağımı yapıldığında ya da sağa sola bal bulaştırıldığında diğer arılar kapağı açılan koloniyi yağmalamak isteyebilirler. Bu durumda yapılacak ilk iş,  bal sağımını belli bir süre askıya almaktır. Diğer yandan kovan giriş deliğini daraltmak , gerekirse yağma edilen kovan etrafına bir bezle mazot gibi bal kokusunu bozan madde sürmek  işe yarayabilir.
• Kovandan alınan ballar arıların giremeyeceği çadır ya da kapalı bir odada istiflenmelidir. Acemi arıcılar aldıkları balları iyi muhafaza edemedikleri için , sağım yapılan ballar arılar ya da karıncalar tarafından istila edilip yağmalanabilmektedir. Dolayısıyla bu hususta dikkatli olmalı alınan ballar kapalı, rutubetsiz ve serin bir ortamda muhafaza edilmelidir.

• Ballığın toptan alınması: Çerçevelerin tek tek alınması bazen uzun ve yorucudur. Bu durumda ballığın topyekün alınması farklı bir yol olabilir. Bunun için uygulanan bazı teknikler vardır. 

Bal Hasadı Yöntemleri

• Arı Kaçıran Yöntemi: Bu yöntemde ortasına arı kaçıran aleti monte edilmiş örtü tahtası kuluçkalık ile ballık arasına konur. Arı kaçıran sayesinde arılar kuluçkalığa inebilirler fakat yukarı çıkamazlar. Böylece 2-3 gün içerisinde ballık arılardan boşalmış olur ve ballı çerçeveler kolaylıkla hasat edilir. Bu yöntemin sağlıklı olarak uygulanabilmesi için ballıkta kuluçka olmaması gerekir, çünkü bakıcı arılar aşağıya inmedikleri için ballık boşalmamış olur. Bu yöntemin sakıncası ise özellikle çok sıcak havalarda vantilatörcü arılar yukarıya çıkamadığı için ballıktaki balların erimeye başlamasıdır.
• Kimyasal Madde Yöntemi: Bu yöntem yurtdışında çok büyük ticari arılıklarda kullanılır. Arıların kokusundan hoşlanmadığı madde kapağın altına yapılan özel bir düzeneğe sürülerek kovan kapatılır. Arılar belli bir süre zarfında ballığı terk ederek kuluçkalığı iner.

Bu yöntemde kullanılan kimyasal maddelerden bazıları insan ve arı sağlığı açısından risk oluşturduğundan uygulanabilmesi için yasal düzenlemelere ihtiyaç vardır.

ABD’de kimyasal madde olarak yalnızca “Benzaldehyde” ile “Propionic ve Butric Anhydride” kullanımı için izin verilmektedir. Ülkemizde bazı arıcılar tarafından kullanılan ticari adı “Fenol” olarak bilinen “Carbolic acid” kullanımı ise yasaklanmış bulunmaktadır.

• Hava Üfleme Yöntemi: Bu yöntem basınçlı hava üfleyerek arıların çerçevelerden uzaklaştırılması esasına dayanır. Bunun için kovan önüne altı açık bir sehpa konur. Kovan uçma deliği ile sehpanın arasına genişçe bir bez gerilir. Ya da uçma deliğine arıların rahatlıkla tırmanması için bir rampa konulur. Ballık sehpanın üzerine konarak çerçeve aralarından basınçlı hava püskürtülür. Havanın tazyikiyle örtü üzerine düşen arılar dumanla yönlendirilerek kovana girmeleri sağlanır. Arılardan boşalan ballık altı ve üstü kapatılarak süratle arılıktan uzaklaştırılır.

Hava ile üfleme yöntemi ile yurtdışında profesyonel olarak yapılmaktadır ama ülkemizde bu yöntem fazla gelişmemiş olup, daha çok elektrik süpürgesi tarzı hava aletleri ile yapılmaktadır.( Kaynak)

Bol ve bereketli bir sezon dileğiyle...

ariciyim.com